Fortsätt till huvudinnehåll

Qummanaanta “Dh-da” Iyo Qalloocnaanta “R-da” W/Q: Cali Cabdi Coomay



Erayada ku jira af-soomaaliga ama afkeenna kuwa ay ku jirto erayga’DH-da’ ma qaataan macneyaal kale oo aan ka ahayn hal macne inta badan, inkasta oo ay jiraan mar ay qaataan. Hasayeeshee erayga ‘R-da’ oo meel badan oo deegaannada Soomaalida ka mid ah ‘Dh-da’ lagu beddelo ‘R-da’ waxa uu qaataa macnayaal badan.

Waxba yaanan hadalka idinku daaline, bal tusaalahan dhugo. Erayga GADH waa timaha ka soo baxa daamanka ee ragu yeeshaan, haddii se laga dhigo GAR oo ‘R’ la adeegsado waxa ay noqonaysaa GAR oo micne ahaan noqonaysa, GARNAQSI, JIHO iyo WADNE. Waad aragtaa erayga ‘R’ siduu dhawr micno u yeeshay markii lagu beddelay ‘DH’. Bal tusaalooyinka hoose eeg ee aynu isku barbardhigayno labada eray:


= Baadh= Raadi………………………………………………Baar= Timo, Sayn ama fig
= Badh= Nus…………………………Bar= Dhibic, summad lagu soo dhasho, waxbarasho
= Badhe= kala-qaybiye………………………………………..Bare = Macallin
= Baydh= leexo………………………………………………….Bayr = didi ‘og
= Bidh= kor-u-qaad……………………………………………..Bir = Xadiid
= Biidhi= Nooc sigaarka ah……………………………………Biiri = kordhi
= Boodh= Siigo………………………………………………..Boor = Carayn, Midab
= Budh= ul gaaban……………………………………………Bur = Daqiiq, bur caws ah
= Buudh= Kabaha daboolan…………………………………Buur = Buurta, naaxsan
= Buudhi= Dheegga gaadhiga………………………………..Buuri= Tubaako
= Caadh= Xubinta taranka awrka……………………….Caar= Midabka madow, Dumar
= Cadho= Xanaaq………………………………………….Caro= Ciid, Cartan, Samayn
= Fidh= Timo feedhasho…………………………………..Fir= Isir, Dir
= Hoodh= Harag qudhmay………………………………Hoor= Dareere, roob hooray
= Hudh= Cantuugo………………………………………..Hur= Gubo, quudh
= Jeedh= Qayb……………………………………………..Jeer= Jeerta, xilli, bahal
= Jidh= Oogad qofka………………………………………Jir= Roob taxan, ilaali
= Kaadh= Tigidh yar………………………………………. Kaar= Xumad, magac nin
= Koodh= Jubbad…………………………………………..Koor= Koorta geela
= Maadh= Caws……………………………………………Maar= Bir, daxal, haad, turub
= Madh= Taran…………………………………………….Mar= Xilli, soco, xidh, dhar
= Naadh= Xoolaha lagu waraabiyaa……………………..Naar= Dab
= Qaadh= Qaayis………………………………………Qaar= Huudh, kuwo, jidhka badhkii
= Qadhaadh= Dhadhan……………………………….Qaraar= Go’aan, ka dhergid
= Qoodh= Labood……………………………………..Qoor= Sur, meel bannaan
= Shidh= Qaybta hore ee gaadhiga…………………..Shir= Kulan
= Sudh= Deldel…………………………………………Sur= Qoor, nooc malabka ah
= Waadh= Bukaan-jiif……………………………………Waar= Cabbir, noolaansho
= Wadh= Dul saf…………………………………………..War= xog, haro
= Xaadh= Nadiifi……………………………………………Xaar= Saxaro
= Xeedho= Sixni……………………………………….Xeero= Xayndaabasho, sharciyeysan

Waxa kale oo ay ‘R-du’ qalloocataa marka eray ay ku jirto laga dhigo jamac ama wadar. Tusaale, BADH jamaciisu ama wadartiisu waa BADHAADHE, hasayeeshee marka ‘R’ la adeegsado waxa ay noqonaysaa ‘BAR marka jamaca ama wadar laga dhigo waxa ay noqonaysaa BARAR oo noqonaysa macne kale. GABADH marka wadar laga dhigo waxa ay noqnaysaa GABDHO, hasayeeshee marka ay noqoto GABAR ee wadar laga dhigo waxa ay noqonaysaa GABRO oo micno kale noqonaysa.

Cali Cabdi Coomay
Suxufi, qoraa ah.
Hargaysa, Soomaalilaan
Calicoomay@hotmail.com
Tixraac: Af-dhaab…………………..Cismaan Cabdinuur Xaashi (Khaliifka)


Kommentarer

Skicka en kommentar

Populära inlägg i den här bloggen

Waa kuma abwaan Xasan Xaaji Cabdillaahi ( Xasan-Ganey)? Qormo kooban oo ka hadlaysa suugaanta abwaan Xasan Xaaji Cabdillaahi ( Xasan-Ganey)

Abwaan Xasan Xaaji Cabdillaahi ( Xasan-Ganey), waxa uu ku dhashay duleedka degmada Bullaxaar ee gobolka Saaxil. Isaga oo kuray ah ayuu u   wareegay magaalada Berbera, waxaanu ka shaqayn jiray makhaayadaha   cuntada. Isaga oo ka hawlgalay makhaayaddii Cumar Isteeri. Muddo kadib waxa uu u wareegay magaalada Hargeysa, xilligaasi oo uu sheegay abwaanku in ay   ku beegnayd   xilligii ay inqilaabka wadeen Xasan-Kayd iyo raggiisii. Abwaanku, intii uu Hargeysa joogay, waxa uu ka shaqayn jiray hudheelkii loo yiqiinay Yuuniyanka ( Union). Mar danbe ayuu abwaanku ganacsi ka bilaabi goobtii loo yiqiinay Xerodhafta. 
Skicka en kommentar
Läs mer

Xog ku saabsan Afgenbegii 1961 Col, Xasan Faarax Bullaale: "Taariikh u baahan sixitaan iyo run ka sheegid"

Taariikhdu waa dhacdo ama arrimo dhacay xilliyo la soo dhaafay. Haddii aan wax laga qorin, lama ogaan karo taariikhdaasi sidii ay u dhacday. Mar haddii aan la kaydin arrimaha taariikheed ee dal iyo dad ba soo mara, waxa ay taariikhdaasi gashaa mugdi waxaanay yeelataa madmada w badan. Sida inbadani ka warqabto Somaliland waxa ka dhacay Afgenbi la isku deyey 1961kii, kaasoo lagu guuldarraysatay Dad badani xog kama hayaan, inkastoo ay noolyihiin xubno ka mid ahaa saraakiishii Afgenbigaa isku deyey. Kalhore waxa la waraystay Amb, Cawil Cali Ducaale oo ka mid ahaa saraakiishaas, xilligaasna ahaa xiddigle. Waxa uu Cawil qoray buug uu kaga hadlay wax farabadan oo uu u soo joogay, waxaana ka mid ahaa Afgenbigaas. Waana buugga la magacbaxay "Raad-Raaca Taariikh Soomaaliyeed"
Skicka en kommentar
Läs mer

Dareenka gaarka ah ee maansada Xasan Xaaji Cabdilaahi Xasan (Ganey)...Caashaqani muxuu gabay, laba guusha wada jecel, god muxuu ku kala riday, laba guur isku ogaa, geerida mid yidhi hoo!!!

Taariikh-nololeedka Xasan Cabdilaahi Xasan (Ganey) Dhulku saacu wada gaadh Waanu kala sed roonyee Meel idaha seel u leh Riyahana salool u leh Oo geela saar u leh...... ... Xasan Xaaji Cabdilaahi Xasan "Ganey" "Anigu waxaan ku dhashay duleedka Degmada Bullaxaar oo ka tirsan Gobolka Saaxil, waxaanan filayaa da’daydu inay tahay ilaa 6o Sano(oo ku beegan meelahaa 1944 kii ), waayo, markii aan dhashay meel miyi ah ayaan ku dhashay laakiin isma yaraynayo in aan wax isku daro mooyee, aniga oo dhawr iyo toban jir ah oo kuray ah ayaan markaa ka imi miyiga Bullaxaar oo waxaan imid magaalada Berbera kadibna waxaan shaqo ka bilaabay Hudheelada sida Hudheelkii Cumar Isteeri, markii dambana waxaan u soo wareegay Hargaysa oo xilligii inqilaabkii Xasan Kayd ay wadeen. Waxaan ka shaqaynayay hudheelka Union-ka, markii la odhan jiray Bakayle Qalad.
Skicka en kommentar
Läs mer