Fortsätt till huvudinnehåll

Qummanaanta “Dh-da” Iyo Qalloocnaanta “R-da” W/Q: Cali Cabdi Coomay



Erayada ku jira af-soomaaliga ama afkeenna kuwa ay ku jirto erayga’DH-da’ ma qaataan macneyaal kale oo aan ka ahayn hal macne inta badan, inkasta oo ay jiraan mar ay qaataan. Hasayeeshee erayga ‘R-da’ oo meel badan oo deegaannada Soomaalida ka mid ah ‘Dh-da’ lagu beddelo ‘R-da’ waxa uu qaataa macnayaal badan.

Waxba yaanan hadalka idinku daaline, bal tusaalahan dhugo. Erayga GADH waa timaha ka soo baxa daamanka ee ragu yeeshaan, haddii se laga dhigo GAR oo ‘R’ la adeegsado waxa ay noqonaysaa GAR oo micne ahaan noqonaysa, GARNAQSI, JIHO iyo WADNE. Waad aragtaa erayga ‘R’ siduu dhawr micno u yeeshay markii lagu beddelay ‘DH’. Bal tusaalooyinka hoose eeg ee aynu isku barbardhigayno labada eray:


= Baadh= Raadi………………………………………………Baar= Timo, Sayn ama fig
= Badh= Nus…………………………Bar= Dhibic, summad lagu soo dhasho, waxbarasho
= Badhe= kala-qaybiye………………………………………..Bare = Macallin
= Baydh= leexo………………………………………………….Bayr = didi ‘og
= Bidh= kor-u-qaad……………………………………………..Bir = Xadiid
= Biidhi= Nooc sigaarka ah……………………………………Biiri = kordhi
= Boodh= Siigo………………………………………………..Boor = Carayn, Midab
= Budh= ul gaaban……………………………………………Bur = Daqiiq, bur caws ah
= Buudh= Kabaha daboolan…………………………………Buur = Buurta, naaxsan
= Buudhi= Dheegga gaadhiga………………………………..Buuri= Tubaako
= Caadh= Xubinta taranka awrka……………………….Caar= Midabka madow, Dumar
= Cadho= Xanaaq………………………………………….Caro= Ciid, Cartan, Samayn
= Fidh= Timo feedhasho…………………………………..Fir= Isir, Dir
= Hoodh= Harag qudhmay………………………………Hoor= Dareere, roob hooray
= Hudh= Cantuugo………………………………………..Hur= Gubo, quudh
= Jeedh= Qayb……………………………………………..Jeer= Jeerta, xilli, bahal
= Jidh= Oogad qofka………………………………………Jir= Roob taxan, ilaali
= Kaadh= Tigidh yar………………………………………. Kaar= Xumad, magac nin
= Koodh= Jubbad…………………………………………..Koor= Koorta geela
= Maadh= Caws……………………………………………Maar= Bir, daxal, haad, turub
= Madh= Taran…………………………………………….Mar= Xilli, soco, xidh, dhar
= Naadh= Xoolaha lagu waraabiyaa……………………..Naar= Dab
= Qaadh= Qaayis………………………………………Qaar= Huudh, kuwo, jidhka badhkii
= Qadhaadh= Dhadhan……………………………….Qaraar= Go’aan, ka dhergid
= Qoodh= Labood……………………………………..Qoor= Sur, meel bannaan
= Shidh= Qaybta hore ee gaadhiga…………………..Shir= Kulan
= Sudh= Deldel…………………………………………Sur= Qoor, nooc malabka ah
= Waadh= Bukaan-jiif……………………………………Waar= Cabbir, noolaansho
= Wadh= Dul saf…………………………………………..War= xog, haro
= Xaadh= Nadiifi……………………………………………Xaar= Saxaro
= Xeedho= Sixni……………………………………….Xeero= Xayndaabasho, sharciyeysan

Waxa kale oo ay ‘R-du’ qalloocataa marka eray ay ku jirto laga dhigo jamac ama wadar. Tusaale, BADH jamaciisu ama wadartiisu waa BADHAADHE, hasayeeshee marka ‘R’ la adeegsado waxa ay noqonaysaa ‘BAR marka jamaca ama wadar laga dhigo waxa ay noqonaysaa BARAR oo noqonaysa macne kale. GABADH marka wadar laga dhigo waxa ay noqnaysaa GABDHO, hasayeeshee marka ay noqoto GABAR ee wadar laga dhigo waxa ay noqonaysaa GABRO oo micno kale noqonaysa.

Cali Cabdi Coomay
Suxufi, qoraa ah.
Hargaysa, Soomaalilaan
Tixraac: Af-dhaab…………………..Cismaan Cabdinuur Xaashi (Khaliifka)


Kommentarer

Populära inlägg i den här bloggen

Dareenka gaarka ah ee maansada Xasan Xaaji Cabdilaahi Xasan (Ganey)...Caashaqani muxuu gabay, laba guusha wada jecel, god muxuu ku kala riday, laba guur isku ogaa, geerida mid yidhi hoo!!!

Taariikh-nololeedka Xasan Cabdilaahi Xasan (Ganey) Dhulku saacu wada gaadh Waanu kala sed roonyee Meel idaha seel u leh Riyahana salool u leh Oo geela saar u leh...... ... Xasan Xaaji Cabdilaahi Xasan "Ganey" "Anigu waxaan ku dhashay duleedka Degmada Bullaxaar oo ka tirsan Gobolka Saaxil, waxaanan filayaa da’daydu inay tahay ilaa 6o Sano(oo ku beegan meelahaa 1944 kii ), waayo, markii aan dhashay meel miyi ah ayaan ku dhashay laakiin isma yaraynayo in aan wax isku daro mooyee, aniga oo dhawr iyo toban jir ah oo kuray ah ayaan markaa ka imi miyiga Bullaxaar oo waxaan imid magaalada Berbera kadibna waxaan shaqo ka bilaabay Hudheelada sida Hudheelkii Cumar Isteeri, markii dambana waxaan u soo wareegay Hargaysa oo xilligii inqilaabkii Xasan Kayd ay wadeen. Waxaan ka shaqaynayay hudheelka Union-ka, markii la odhan jiray Bakayle Qalad.

Falan-qaynta maansada: Quruxda maansada Cabdi Adan (Qays) iyo Maxamed Ibraahin (Hadraawi) Q-3aad

Qaybtan oo ah qaybta ugu danbaysa ee "Falan-qaynta Maansada Hadraawi iyo Cabdi-Qays", waxa aan ku eegi doonaa dhawr maanso oo kookooban. Waxa aan sidii qormooyinkii hore, wax ka taaban doonaa kala duwanaanshaha maansada Hadraawi iyo Cabdi-Qays ee hadana labaduba yihiin kuwo la jecelyahay.

Gorfayn: Buugga Taariikhda Soomaalida (2020) ee uu qoray Jaamac M. Qaalib

AFEEF Maahmaah baa ahayd; "hadalkaaga hortii afeef baa la dhigtaa aqalkaaga hortiisana ood weyn baa la dhigtaa". Ujeeddada qoraalkayga ku saabsan dibu-eegista buugga "Taariikhda Soomaalida ee uu qoray Jenaraal, Jaamac Maxamed Qaalib, waxa ugu mudan in aynu helno taariikh sugan oo sax ah. Taariikh aan kolba dhan loola guurin, taariikh aan ku salaysnayn cadho iyo wax iska caabbin. Dhaxalka ummadi ka tagtaa waa taariikhdeeda, dhaqan-dhaqaale, siyaasadeed oo ay jiilasha danbe u aayaan. Si ay u ogaadaan wixii qalad dhacay iyo in aan dib loogu dhicin. Waxa jira wax u gaar ah buslsho kasta oo Ilaahay ku abuurray deegaan ka mid ah Adduunka. Soomaalidu waxay ka mid tahay bulshooyinka ku nool Geeska Afrika, iyagoo weli ku jira habdhaqankii geeljiraha ayaa la doonay in Qarannimo la samaysto.