Xarunta Dhegey (baadhista, ururinta, kaydinta) taariikhda iyo suugaanta

hal_aqoon@yahoo.com   Magaca buugga:  Diihaal-reeb Qore  :   Khaalid Jaamac Qodax Soosaare :   Qodax Publishers ISBN  :  978-1-105-51544-6 Inta bog : 219bog  www.lulu.com ______________   Hordhac:   Curinta maansadu innaguma cusba. Cid halbeegyadeeda taqaanse innagu yar. Deelqaaf iyo laaxin baa laga jiraa. Waxay ku kala geddisanyihiinna lama wada yaqaan. Xulashada ereyadu kaalinta ay ka qaadato tayada iyo cuddoonaanta tuducyada lama wada dareensana. Cid qexaysa ama tilmaamaysa mucda iyo macaanka ay maansada u yeeshana lama arko. Arrintu si kastaba ha ahaatee, haddii aan isu foodinno2 tuducyada dhawrkan gabay ee soo socda waxad dareemaysaa sida ay xulashada ereyadu kaalinta weyn uga qaadato cuddoonaantooda iyo tayada maansada: 

“Hiil baan u baahnahay”, masrixiyad ayey ahayd, waa la xiisaynayey. Masrixyad ayey ahayd oo gabadh baa curisay  iyana waa la sii  xiisaynayey. Ogaysiiska ruwaayadda “Hiil Baan u baahnahay” mareegaha iyo wargaysyada ayaa lagu sii baahiyey. Markaas ayaad iswaydiinaysay “Yaa hiilka u baahan”! iyo cid waliba way u baahantahay. 

Dib u soco, hore u soco, ...hore iyo dibba u soco. Waxa ay ku jirtay maanso ka mid ahayd maansooyinkii uu kaga qaybgalay Yuusuf Aadan, silsiladdii Deelleyda dhammaadkii todobaatanaadkii ilaa bilawgii siddeetamaadkii. Ilaahay ha u naxariisto Yuusuf Adan Allaale.

Amar lasiiyo Nabi Mohamad scw waxaa ugu horeeyey akhir, Waxaynu ogsoonaheyn uu Nabigeenu ahaa Umi, waxana muu akhriyi jirin manuu qori jirin wakhtiga amarkan lagu soo dajey. Waxa kalee aan ka warqanaa in uu ahaa macalin inaga laynoosoo diray si aynu ugu dayano, ficil kasta oo uu sameeyo lana amrray waxuu ahaa cashar inaga laynoosoo mariyey si uu inoogu soo guddbiyo. Taasi waa kolka aan ka eegno dhinaca caqiidada iyo dhaqanka wanaagsan ee wax akhrisku leeyahey.  

Quruxda Farshaxanimadu ku jirto ee loo xardhay Jaldiga hore ee Buugga ee nashqadeeyuhu  isugu dhex miley  Sadexda  Midab ee anigu shakhsi ahaan aan xiiseeyo,waa huruud Dahabi ah oo lagu xardhay Basali khafiifa oo hadana hareeraha lagaga hadheeyay Buluuki, loo isticmaalay Warqad siisiibanaysa oo qaro adag,qurux iyo dhalaalna  ku sii kordhisay Midabada laga baaraan degay, inta aanan gorfayn Gudihiisa waxa la yaab igu noqday sida Mu’alifka  Buuggu uu shilinta uga guray Buuggan, waxaan u jeedaa Gofanaha Buugta Soomaaliyeed Dhameeyay ee ah dhinaca Higaadda oo aanay  Qorayaasha qaarkood xil iska saarin, tani ayaa noqon doonta mid ay tahay in lagaga dayan doono Mu’alifka.

Sida bilaha iyo maalmaha, mirirrada iyo saacaduhu u kala barako badan yihiin ayey goobaha laftoodu na u kala ayaan badan yihiin. Goobtu waa Hargeysa – Hooyadii fanka oo mar kale casriga hal-abuurka hillaaciisu iftiimiyey- goortuna waa Jimce Barkhadle iyo 16 ka  Ogos ee sannadda 2013 iyo Guriga Shaqaalaha. Amar Ilaahay subaxdaa, jawigu wuu roobbanaa, waxaan maleeyay mayaygii dhulka maasheeyay in aanu kaliya deeq u ahayn noolaha, laakiin uu bandhigga hal-abuurka Hargeysa laftiisu qayb wayn ku lahaa roobkaa habeenkii furitaankiisa ka horreeyay magaalada biyo dhigay. Waayo wuxuu jawi qurux badan gayeysiiyay madasha iyo intii ka soo qayb gashay. Toddobaad dhiig joojin ah iyo tallaal loo wada baahan yahay ayaa si rasmi ah xadhiga looga jaray, ummadduna ku soo jabtay subaxdaas.

Maalintii shalay oo ku beegnayd 17 bishan Ogos sannadka 2013, waxa si rasmi ah loo soo gebogabeeyay carwadii buugaagta Soomaalida Stockholm oo labadii cisho ee u danbeeyayba ka socotay xaafadda Rinkeby ee magaalada Stockholm. Carwadan oo ah mid sannadkiiba hal mar uu qabto ururka dhaqanka iyo suugaanta ee Hidhodhawr, ayaa  qabsoontay si heersare ah, aadna ay uga heleen dhammaan bulshoweynta ku dhaqan magaalada Stockholm iyo nawaaxigeedu.  Munaasibaddan oo si weyn loo soo agaasimay, ayna goobta ka soo xaadireen dadweyne  aad u faro badani ayaa ahayd mid ay ka soo qayb galeen qorayaal iyo hal-abuur tiro badani, kuwaasi oo  isaga kala yimid  waddamada Sweden, UK iyo Norway.

                                                                Nimankii intay dhiidhiyeen wada dhalaalayey                  Nimankii naftoodii dhigayee dhiigu qubanayey                  Nimankii dhirta intay cunaan quud ka dhiganaayey                  Nimankii dalkiinuun dhacsada u dhalandhoolaayey                      Waar Allah ha u gargaaree guda abaalkooda                            ~~~~~~~~~                      Maatida ragii soo cesheen ciil ku dhimanaynin                   Calankeena nimankii mar kale cadaw ka soo qaadey                   Ciideena nimankii xasladayee ina xoreynayey                   Nimankii dalkiinuun dhacsada u dhalnadhoolaayey                        Waar Allah ha u gargaaree guda abaalkooda                                          Abwaanada Qadan  Cabdi Axmed 

Ururka Qoraaga Somaliland oo Bandhig u sameeyay Dhalinyarada Somalialand ee ku hawlan Qoraalka Buugaagta.  Ururka Qoraaga Somaliland ee Fadhigiisu yahay Wadanka Dalka Sweden ayaa Habeenkii Xalay ahaa Kulan ay si wada jira ah u soo qabanqaabiyeen iyaga iyo Naadiyada Akhristayaasha Dalku ku qabtay Hotel Imperial ee Magaalada Hargeisa. 

Xalay oo taariikhdu ahayd 14-08-2013, (Maalintii Arbacada, habeenkii Khamiistu soo gelaysay, waxa aan ka qeyb galay kulan ay soo qaban qaabiyeen Ururka  Qoraaga Somaliland iyo Naadiyada Akhriksa ee Somaliland ka dhisan.  Kulankan oo ah kii noociisa ah ee ugu horreeyey ee waxtar leh ee aan  abid arko qoraayaal u heelan in ay dhiiri galiyaan da’ yarta soo  koreysa, ee rabta iney wax qoraan. Waxa madasha runti aan jeclahay  inaan u dhaafo warbixinno badan oo qurux badna oo laga qori doono, hayeeshee, waxa aan jeclahay inaan laba qodob uun ka horreysiiyo.

Kulankan oo ka mid ah abaabulka ama dhiirrigelinta dhinaca akhriska iyo qoraalka, waxa uu Ururka Qoraaga Somaliland, oo fadhiggiisu yahay Carriga Sweden, uu go'aansaday, in la sameeyo isku xidh Naadiyada Akhriska ee ka dhismay dalka Somaliland. Waxa hubaal ah in ay muhiim tahay isbarashada qorayaasha, akhristayaasha iyo qaybaha kale ee bulshadaba. 

Waxa dhowaan lagu qabtay Hotel Almis ee Magaalada Hargaysa Kulan Afureed ay soo qabanqaabiyeen Ururka Qorayaasha Somaliland ee Fadhigoodu yahay Dalka Sweden, Kulankan oo ay Goob Joog ka ahaayeen Badiba Naadiyada ka Dhisan akhriska ee ka dhisan Dalka Gudihiisa ayaa waxa si qoto Dheer loo falanqeeyay sidii kor loogu qaadi lahaa Aqoonta Naadiyada u heellan Dhiiri gelinta Akhriska iyo Qoraalka. Qorayaasha Somaliland oo Qurbe iyo gudahaba, kulankan ka soo qayb galay ayaa Waxa Goob joog ka ahaa Qoraa Maxamad Xirsi Guuleed (Cabdibashiir) Xasan Cabdi Madar iyo Cabdillahi Cawad Cige. 

FG: Qoraalkani, waa 2009kii ---------------------------------------------------------------------------- Waxa laga joogaa 21 sannaddood markii heshiisku dhexmaray Maxamed Siyaad Barre iyo Mingistu Xayle oo kala hoggaamin jiray xukuumado kelitalis ahaa oo ka dhisnaa Jamhuuriyaddii Somaliya iyo Itoobiya. Heshiiskaasi markii uu dhacay waxa aan joogay magaalada Sheekh.  Bishii Labaad ee sannadkii 1988 ayaan ka soo kicitimay magaalada Muqdisho, waana lagu nabad qabay, waxa keliya ee dhegaha dadku ay maqlay een hadalhayntii xukunkii maalmahaa ku dhacay Ismaaciil Cali Abokor oo ahaan jiray madaxweyne ku xigeen iyo Cumar Carte Qaalib oo muddo dheer ahaa Wasiirkii arrimaha dibedda oo labadoodaba lagu xukumay dil iyadoo la sii daayey dhammaan xubnihii la xidhnaa oo ka soo jeeday koonfurtii Jamhuuriyaddii Soomaaliyeed ee xilligaa.

Buugga aad sawirkiisa aragto, waa buug lagu soo ururiyey taariikhdii Maxamed I Cigaal, oo ahaa hoggoomiyihii ugu horreeyey ee Somaliland 1960. Markalena noqday hoggaamiye Somaliland 1993kii ilaa 2002dii. IHNtee waxa lagu xasuustaa wax badan oo taariikhda ku xardhan. Buugga la magac baxay "Dhaxalkii Gobonimada" waxa aad ka heli kartaa meheradaha Sundus bookshop, Scaada-diin mini market iyo Saacid bookshop, oo ku yaalla Hargeysa/Somaliland Xigasho: www.somalilandtoday.com

Bilawgii dagaalkii 1988kii waxa uu saamayn weyn ku yeeshay meel  kasta. Jeelashii dalka, ayaa ka mid ahaa meelihii uu saamaynta weyn  ku yeeshay, gaar ahaan jeelka weyn, ee Mandheera. Qoraaladan soo  socda waxa aynu faahfaahin buuxda ka helidoonaa, sida uu innoogu  soo gudbiyey Cabdirisaaq Sh. Ibraahin oo xilligaa ku xukunnaa

Taariikh da’ weynoo, Degmadeenu leedahay,  Aan idiin dul-xaadshee, Lixdankii dadkaygow, Markaad Dawladnimadii, Diiqada u bixiseen, Deg-degsiinyo mooyee, Doqonniimo ma ahayn, Manaydaan dambaabine, Shanta kala dab-raacdaa, Dermo qudha ah u gogosheen,